Edvard Munch in 1933
Edvard Munch
1863-1943
Edvard Munch was een Noorse schilder en graficus die een van de belangrijkste voorlopers van het expressionisme werd. Zijn werken, waaronder zijn beroemdste schilderij De Schreeuw, weerspiegelen zijn persoonlijke worstelingen en verkennen vaak thema's van angst, dood, liefde en melancholie. Door zijn intense en psychologisch geladen stijl creëerde Munch een geheel nieuwe benadering van kunst die grote invloed had op latere moderne stromingen.
Edvard Munch werd geboren in een welgestelde familie en groeide op in de plaats Loten in Noorwegen. Zijn jeugd werd getekend door ziekte en verlies. Zijn moeder overleed aan tuberculose toen Munch vijf jaar oud was, en enkele jaren later stierf ook zijn oudere zus Johanne Sophie aan dezelfde ziekte. Zijn vader, een arts, was een streng en diepgelovig man die Munch sterk beïnvloedde, zowel in zijn persoonlijkheid als in zijn kunst. Munch zelf leed vaak aan ziektes en kreeg al vroeg te maken met intense gevoelens van verdriet en angst, die later terugkwamen als centrale thema's in zijn werk.
Hij begon op jonge leeftijd te tekenen en schilderen en besloot al snel zijn leven aan de kunst te wijden. Hij studeerde in Kristiania (het huidige Oslo) en maakte daar kennis met bohemienkringen en moderne kunst, die hem inspireerden om traditionele normen te doorbreken en zijn eigen unieke, vaak sombere stijl te ontwikkelen.
Relaties
Munch had een tumultueus liefdesleven, waarin verschillende relaties vaak dramatisch eindigden. Dit versterkte zijn melancholische kijk op liefde en het leven. Hoewel hij nooit trouwde en geen kinderen kreeg, voerde hij veel gepassioneerde relaties, die een inspiratiebron werden voor zijn werken. Munch leidde een nomadisch leven en woonde in verschillende Europese steden, waaronder Berlijn en Parijs, voordat hij uiteindelijk terugkeerde naar Noorwegen.
Vroege Invloeden en Stijlontwikkeling
Munchs vroege werk werd beïnvloed door het symbolisme en het naturalisme. Hij begon zijn carrière met het schilderen van landschappen en portretten, maar naarmate hij ouder werd, ontwikkelde hij een eigen stijl die zich richtte op intense emotionele expressie en psychologische diepgang. Een cruciale gebeurtenis was zijn reis naar Parijs in 1889, waar hij het werk van Paul Gauguin en Vincent van Gogh ontdekte. Deze ervaring inspireerde hem om verder te experimenteren met kleuren en abstractie.
Het Berlijnse Bohemienleven en de "Levensfries"
Tussen 1892 en 1902 woonde Munch in Berlijn, waar hij deel uitmaakte van een bohemienkunstkring en bevriend raakte met schrijvers, intellectuelen en kunstenaars. In deze periode werkte hij aan wat hij zijn Levensfries noemde, een reeks werken die de cycli van het leven en thema's als liefde, angst en de dood verkende. Veel van zijn beroemde werken, zoals De Schreeuw, Vampier, en Madonna, komen uit deze serie en drukken Munchs intense gevoelens uit.
De Schreeuw (1893), wellicht zijn beroemdste werk, is een iconisch beeld geworden dat angst en existentiële eenzaamheid symboliseert. De geschreeuwde figuur op een vervormde brug tegen een bloedrode lucht werd geïnspireerd door een echte ervaring van Munch, waarin hij een "onmetelijke schreeuw door de natuur" voelde. Het schilderij, met zijn vloeiende lijnen en intense kleuren, benadrukt de subjectieve emotie boven de objectieve werkelijkheid.
Late Periode: Verwerking en Innerlijke Rust
In de jaren 1900 en 1910 raakte Munch in een psychologische crisis, deels door zijn worstelingen met depressie en alcoholisme. Na een verblijf in een sanatorium voor mentale en fysieke genezing, keerde hij terug naar Noorwegen en leefde daar grotendeels in afzondering. Zijn latere werken werden lichter en minder intens, maar hij bleef thema's als vergankelijkheid, ziekte en dood verkennen. Munch vond een zekere mate van innerlijke rust door te schilderen en leefde verder zonder grote sociale kringen of beroering.
Hij bleef productief tot aan zijn dood in 1944, zijn nalatenschap achterlatend aan de stad Oslo. Zijn werk werd daarna in het Munchmuseum ondergebracht, waar zijn invloed op de moderne kunst blijft voortleven.
Technieken en Kenmerken
Munch stond bekend om zijn expressieve technieken en symboliek, die zijn emotionele en psychologische thema’s versterkten:
Expressief Kleurenpalet: Munch gebruikte kleuren om emoties te versterken, met levendige en soms onnatuurlijke tinten die gevoelens van angst en passie oproepen. In De Schreeuw gebruikt hij bijvoorbeeld oranjerode luchten om een gevoel van existentiële paniek te creëren.
Krachtige Lijnvoering: Zijn werken hebben vaak een vloeiende, golvende lijnvoering die de figuren en landschappen een bijna surrealistische kwaliteit geeft. Deze techniek zorgt voor een vervorming van de werkelijkheid die de emotionele lading vergroot.
Symboliek: Munch gebruikte symbolische elementen om universele thema's als liefde, dood en angst te verbeelden. Personages zoals vrouwen in zijn werk verbeelden vaak verleidelijke, vampierachtige figuren, wat zijn gemengde gevoelens over romantiek en seksualiteit weerspiegelt.
Gemengde Technieken: Naast schilderen was Munch bedreven in grafische technieken, zoals lithografie en houtsneden. Hij produceerde diverse grafische series, waarmee hij zijn werk voor een breder publiek toegankelijk maakte.
Erfenis en Invloed
IEdvard Munch wordt beschouwd als een pionier van het expressionisme, en zijn focus op de innerlijke wereld en emotionele intensiteit heeft de weg vrijgemaakt voor moderne kunstenaars om thema's als existentiële angst en vervreemding te verkennen. Zijn stijl en symboliek hebben grote invloed gehad op latere stromingen zoals het Duitse expressionisme en abstracte kunst. De Schreeuw zelf is uitgegroeid tot een van de bekendste werken in de kunstgeschiedenis en wordt wereldwijd herkend als een symbool voor de menselijke strijd en angst.
Interessante feitjes
De schreeuw
Munch beweerde dat het idee voor De Schreeuw ontstond tijdens een wandeling met vrienden, waarbij hij een angstaanjagende "schreeuw door de natuur" voelde. Dit intense moment van existentiële angst werd de basis voor het schilderij.
Hij maakte vier versies van De Schreeuw, twee geschilderde en twee in grafische vorm, die allemaal in musea en privécollecties terechtkwamen.
Familietrauma als inspiratie
De dood van zijn moeder en zus op jonge leeftijd was een terugkerend thema in Munchs werk en voedde zijn fascinatie voor thema's van ziekte en sterfelijkheid.
Schuwe levensstijl
Munch had een complexe relatie met het publiek; hoewel hij veel erkenning kreeg, vermeed hij vaak openbare verschijningen en hield hij zijn privéleven liever verborgen.
Hij werd uiteindelijk vegetariër
Later in zijn leven stopte Munch met het eten van vlees . Hij bleef echter wel vis eten, dus het zou misschien correct zijn om hem een pescotariër te noemen.
Hij zorgde niet altijd goed voor zijn kunst
In zijn villa in Ekely lagen Munchs schilderijen en materialen overal verspreid, en hij sloeg sommige werken zelfs buiten op. Hierdoor zijn er menselijke voetafdrukken, sporen van hondenpoten, waterschade, vogelpoep en kaarsvet op verschillende van zijn schilderijen te vinden.
Hij ‘ontdekte’ de mobiele telefoon als idee
Hoewel Munch natuurlijk niet echt de mobiele telefoon uitvond, beschreef hij wel het concept in een ongedateerde brief aan zijn vriend Jens Willumsen. Hij stelde zich een draagbare telefoon voor die berichten meteen zou kunnen doorsturen. Zijn interesse in technologie bleek ook uit zijn aankoop van een filmcamera, opnametoestel, fototoestel, telefoon en radio.
Een temperamentvolle man
Edvard Munch stond bekend om zijn agressieve temperament en raakte soms in gevecht met anderen, waaronder de kunstenaars Johannes von Ditten, Ludvig Karsten, en schrijver Andreas Haukland. In Duitsland kwam hij zelfs bijna in een pistoolduel terecht en werd hij van een terrein geweerd na een conflict met Duitse officieren. Daarnaast had hij moeite om irritaties los te laten, zoals problemen met de belastingdienst en conflicten met zijn buren in Ekely, waaronder een langdurige vete met Axel Gunnerud vanwege diens hond, die Munchs been beet en uiteindelijk verplicht een muilkorf moest dragen.