Die Toteninsel-Het eiland van de doden (derde versie) door Arnold Böcklin uit 1883
Symbolisme
Periode: 1880 tot 1910
Het symbolisme in de schilderkunst is een kunststroming die zich ontwikkelde aan het einde van de 19e eeuw. Het eerste schilderij waar het symbolisme duidelijk in naar voren kwam werd al in 1864 geschilderd door Gustave Moreau.
Het is een stroming die je voornamelijk in Europa zag en een reactie was op het realisme. Terwijl het realisme zich richtte op de objectieve weergave van de wereld, streefde het symbolisme naar het uitdrukken van innerlijke ideeën, emoties en spirituele thema's. De symbolisten gebruikten kunst om mystieke en metaforische betekenissen over te brengen, vaak door middel van suggestieve en poëtische beelden.
Het symbolisme had een diepe invloed op de ontwikkeling van de moderne kunst. Het was een belangrijke voorloper van stromingen zoals het expressionisme, surrealisme en zelfs het abstracte expressionisme.
Kenmerken van het Symbolisme
Symboliek en Allegorie
Symbolistische schilderkunst is sterk gebaseerd op het gebruik van symbolen en allegorieën om abstracte ideeën en emoties te vertegenwoordigen. In plaats van de werkelijkheid weer te geven, streefden symbolistische kunstenaars ernaar om diepere, universele waarheden uit te drukken. Het onderwerp was vaak ondergeschikt aan de betekenis erachter.
Mystiek en Spiritualiteit
Symbolistische schilderijen bevatten vaak thema's van mystiek, spiritualiteit en het bovennatuurlijke. Kunstenaars richtten zich op het verkennen van het onbewuste, dromen, en de diepere aspecten van de menselijke ziel. Het werk weerspiegelde een verlangen naar het ontsnappen aan de fysieke wereld en het betreden van een rijk van ideeën en emoties.
Droomachtige en Fantastische Beelden
De symbolistische schilderkunst kenmerkt zich door dromerige, soms onwerkelijke scènes die vaak werden geassocieerd met mythologie, religie, literatuur en het occulte. De beelden waren soms surrealistisch, met wezens, figuren en landschappen die niet direct verbonden waren met de werkelijkheid, maar met het innerlijke leven van de kunstenaar.
Het Heilige Bos door Pierre Puvis de Chavannes uit 1884
De Cycloop van Odilon Redon uit 1914
Gebruik van Kleur en Licht
Symbolisten gebruikten kleur en licht op een subjectieve manier om emoties en sfeer over te brengen. Ze hechtten meer waarde aan het oproepen van een gevoel of idee dan aan een realistische weergave van hun onderwerpen. De kleuren zijn vaak zacht en etherisch, met een voorkeur voor gedempte tinten die een gevoel van mysterie of melancholie oproepen.
Individuele Interpretatie
In tegenstelling tot sommige andere kunststromingen, was het symbolisme zeer persoonlijk en subjectief. Elke kunstenaar had zijn eigen symbolen en beeldtaal die specifieke betekenissen voor hem of haar hadden. Hierdoor is symbolistische kunst vaak open voor verschillende interpretaties, afhankelijk van de kijker.
Oedipus en de Sfinx door Gustave Moreau uit 1864
Belangrijke kunstenaars en hun werk
Gustave Moreau:
Een van de pioniers van het symbolisme, Moreau schilderde complexe, vaak religieuze en mythologische thema's. Zijn werken, zoals Oedipus en de Sfinx (1864), zijn rijk aan symboliek en bevatten veel detail en decoratieve elementen.
Odilon Redon:
Redon was een Franse schilder die bekend stond om zijn mysterieuze en vaak donkere werken. Hij schilderde vaak onderwerpen uit de mythologie en literatuur, en creëerde een dromerige sfeer door gebruik te maken van zachte kleuren en wazige vormen. Zijn schilderijen, zoals De Cycloop (1914), lijken vaak op visioenen of dromen.
Pierre Puvis de Chavannes:
Puvis de Chavannes schilderde grote muurschilderingen en allegorische werken die vaak een gevoel van sereniteit en spiritualiteit oproepen. Zijn werk heeft een neoklassieke kwaliteit, maar bevat ook symbolistische elementen, zoals te zien is in Het Heilige Bos (1884).
Fernand Khnopff :
Een Belgische symbolist, Khnopff schilderde vaak mysterieuze en melancholische beelden van vrouwen, stillevens en imaginaire landschappen. Zijn werk, zoals De kunst / De liefkozing (1896), combineert een gevoel van introspectie en vervreemding.
Edvard Munch:
Hoewel Munch vaak wordt geassocieerd met het expressionisme, heeft zijn werk ook sterke symbolistische elementen, vooral in zijn gebruik van kleur en vorm om angst, dood en emotioneel lijden uit te drukken. Zijn beroemdste werk, De Schreeuw (1893), is een iconisch voorbeeld van een symbool van existentiële angst.
Arnold Böcklin:
Een Zwitserse symbolistische schilder, bekend om zijn mystieke en atmosferische werken, zoals "Het eiland van de doden," waarin hij vaak droomachtige en mythologische thema's verkende. Zijn werk combineert elementen van het realisme en de romantiek met een nadruk op symboliek en emotie, wat hem tot een invloedrijke figuur maakte in de Europese kunst van de late 19e eeuw.