De Kus door Gustav Klimt geschilderd tussen 1907 en 1908
Art nouveau - Jugendstil
Periode: 1890 tot 1914
Art Nouveau/Jugendstil is een kunststroming die rond de eeuwwisseling van de 19e naar de 20e eeuw opkwam. De beweging had invloed op verschillende kunstvormen, waaronder architectuur, toegepaste kunst, grafische vormgeving en schilderkunst. Art Nouveau is de Franse benaming, terwijl Jugendstil vooral in Duitsland en Centraal-Europa wordt gebruikt.
De beweging brak met de stijve academische tradities van de 19e eeuw en introduceerde een nieuwe benadering van kunst die de nadruk legde op decoratie, ambacht en de schoonheid van de natuur.
Ondanks dat de twee benamingen eenzelfde stroming aanduiden, zijn er ook verschillen tussen de twee.
Verschil tussen Art nouveau en Jugendstil
Er is een subtiel verschil tussen Art Nouveau en Jugendstil, hoewel de termen vaak door elkaar worden gebruikt om dezelfde kunststroming aan te duiden. Beide termen verwijzen naar een internationale stijl van kunst, architectuur en design die aan het eind van de 19e en het begin van de 20e eeuw opkwam. De verschillen liggen voornamelijk in geografische en culturele contexten, evenals in de nuances van de stijl.
Jugendstil had vaak een filosofische of symbolistische inslag, vooral in Wenen, waar de beweging werd beïnvloed door de psychoanalyse van Sigmund Freud en de filosofische ideeën van mensen als Friedrich Nietzsche. Art Nouveau in Frankrijk was daarentegen vaak lichter en meer gericht op esthetische vernieuwing en de integratie van kunst in het dagelijks leven.
Art Nouveau
De term "Art Nouveau" komt uit het Frans en betekent "nieuwe kunst". Het werd voor het eerst gebruikt in Frankrijk en België, en werd populair gemaakt door de galerij Maison de l'Art Nouveau in Parijs, gerund door de kunsthandelaar Siegfried Bing. Deze galerij was een van de eerste die werken tentoonstelde in de nieuwe stijl.
Art Nouveau legt de nadruk op organische, natuurlijke vormen zoals planten, bloemen, en golvende lijnen. De stijl kenmerkt zich door een sterke decoratieve benadering met een focus op sierlijke, vloeiende lijnen die de natuur nabootsen. In Frankrijk en België is er een sterke nadruk op ambacht en het gebruik van dure, luxe materialen, wat vooral terug te zien is in meubels, sieraden en glaswerk.
Jugendstil
De term "Jugendstil" komt uit het Duits en is vernoemd naar het tijdschrift Die Jugend, dat in München werd gepubliceerd en zich richtte op moderne kunst en design. Het woord "Jugend" betekent "jeugd", en de stijl werd geassocieerd met een nieuwe, jonge generatie kunstenaars die braken met traditionele stijlen.
De beweging zag je terug in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. Het werd vooral geassocieerd met steden als München, Wenen en Berlijn.
Terwijl Jugendstil dezelfde voorkeur had voor natuurlijke motieven en vloeiende lijnen als Art Nouveau, lag de nadruk vaak meer op grafische en lineaire elementen. In Duitsland en Oostenrijk was er ook een sterkere link met architectuur en design, en de beweging had vaak een meer symbolistische inslag, met diepe aandacht voor mystiek en psychologie.
Kenmerken van Art nouveau - Jugendstil
Hierna te noemen: Art Nouveau
Natuur als Inspiratiebron
Een van de meest kenmerkende aspecten van Art Nouveau in de schilderkunst is het gebruik van natuurlijke vormen en motieven. Kunstenaars werden geïnspireerd door bloemen, planten, insecten, en andere organische elementen. Deze motieven werden vaak gestileerd en gecombineerd met elegante, vloeiende lijnen.
Vloeiende, Slingerende Lijnen
De "whiplash"-lijn, een vloeiende, golvende lijn die lijkt op een zweepslag, was typerend voor de Art Nouveau-stijl. Deze lijnen werden vaak gebruikt om beweging en ritme te suggereren, en gaven de schilderijen een dynamische, organische uitstraling. Dit lijnenspel vond je zowel in de contouren van figuren als in de omliggende decoratieve elementen.
Decoratieve Ornamentiek
Art Nouveau-schilderijen zijn vaak rijk aan decoratieve details. De kunstwerken combineren soms schilderkunst met grafische elementen en patronen. Deze decoratieve benadering gaf de schilderkunst een toegepaste, bijna illustratieve kwaliteit.
Vrouwelijke Figuren
De vrouw speelde een centrale rol in de schilderkunst van Art Nouveau en werd vaak afgebeeld als een mystiek of etherisch wezen, omringd door natuurlijke elementen. Deze vrouwelijke figuren waren sierlijk en idealiseerden schoonheid en elegantie. Ze werden vaak afgebeeld met lang, golvend haar en in vloeiende gewaden, die de vormen van de natuur nabootsten.
Die Nacht door Ferdinand Hodler uit 1890
Symbolisme en Mystiek
Er was vaak sprake van symboliek en mystiek in de Art Nouveau-schilderkunst. De schilderijen bevatten soms mythologische of droomachtige thema's, waarbij kunstenaars werden beïnvloed door het symbolisme. Dit maakte de kunstwerken soms dubbelzinnig, en gaf ze een diepere betekenis die verder ging dan de decoratieve stijl.
Helder Kleurgebruik
Kleuren in Art Nouveau-schilderijen waren vaak gedurfd en levendig. De kleurenpaletten benadrukten de organische vormen en patronen, en gaven de werken een rijke, sensuele uitstraling. Naast de levendige kleuren werden ook zachte pasteltinten gebruikt om een dromerig effect te creëren.
De jonge generatie door Jan Toorop uit 1892
Bovenstaande afbeeldingen zijn van Alphonse Mucha en verbeelden de vier seizoenen, beginnend bij Lente en eindigend Winter
Mucha heeft deze afbeeldingen in meerdere versies geschilderd. degenen die je hier ziet zijn de eerste, geschilderd in 1896
Belangrijke kunstenaars en hun werk
Gustav Klimt (1862-1918):
Klimt is misschien wel de bekendste schilder van de Art Nouveau. Zijn werken, zoals De Kus (1907-1908) en Portret van Adele Bloch-Bauer I (1907), combineren rijke decoratieve elementen met figuren. Hij gebruikte goud en ingewikkelde patronen in zijn schilderijen, die vaak vrouwelijke figuren in sensuele, mystieke scènes uitbeeldden.
Alphonse Mucha (1860-1939):
De Tsjechische kunstenaar Alphonse Mucha was een meester van de Art Nouveau-affichekunst, maar zijn schilderijen vertoonden ook veel kenmerken van de stijl. Hij creëerde iconische afbeeldingen van vrouwen, vaak omgeven door bloemen en decoratieve elementen. Zijn werken zoals Seasons (1896) tonen de sierlijke lijnen en de combinatie van schilderkunst en grafische elementen die typisch zijn voor de beweging.
Aubrey Beardsley (1872-1898):
Beardsley was een Britse kunstenaar die vooral bekend stond om zijn zwart-wit illustraties, maar hij beïnvloedde ook de schilderkunst van de Art Nouveau. Zijn werk was vaak provocatief en sensueel, met sterke lijnen en complexe patronen. Hoewel hij vooral als illustrator bekend is, had hij een grote invloed op de ontwikkeling van de stijl.
Jan Toorop (1858-1928):
De Nederlandse kunstenaar Jan Toorop speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van de Art Nouveau in Nederland. Zijn werk combineerde symbolistische thema's met de karakteristieke golvende lijnen van de Jugendstil. Bekende schilderijen van Toorop zijn o.a. O grave, where is thy Victory uit 1892 en De jonge generatie uit 1892.
Ferdinand Hodler (1853-1918):
De Zwitserse schilder Ferdinand Hodler wordt vaak geassocieerd met het symbolisme, maar hij speelde ook een rol in de ontwikkeling van Jugendstil. Zijn schilderijen, zoals Die Nacht (1890), tonen een combinatie van realisme en symbolistische thema's, met decoratieve elementen die typerend zijn voor de Art Nouveau.
Henry van de Velde (1863-1957): Van de Velde was een Belgische kunstenaar en architect die zowel in de toegepaste kunst als in de schilderkunst actief was. Zijn werk vertoonde de kenmerkende vloeiende lijnen en decoratieve elementen van de Art Nouveau, en hij speelde een belangrijke rol in de verspreiding van de stijl door Europa.