De Ijsvogels door Emile Claus uit 1891
Luminisme
Periode: 1890 tot begin 20ste eeuw
en midden 19de eeuw in Amerika
Luminisme is een stroming die in Europa zijn oorsprong vond in de late 19e en vroege 20e eeuw. Het is een stijl die sterk de nadruk legt op de effecten van licht en kleur in landschappen.
Hoewel de term "Luminisme" in verschillende contexten wordt gebruikt, zijn er twee hoofdstromingen waarin het een rol speelt:
- het Amerikaanse Luminisme - Deze vond plaats in het midden van de 19de eeuw
- het Belgische Luminisme - Deze vond plaats rond de eeuwwisseling
Beiden stromingen hebben overeenkomsten maar kennen ook heel eigen kenmerken.
Luminisme had een belangrijke invloed op de ontwikkeling van de moderne schilderkunst, vooral door zijn nadruk op licht en kleur.
Amerikaans Luminisme
Amerikaans Luminisme ontwikkelde zich rond het midden van de 19e eeuw, voornamelijk tussen 1850 en 1870. Het werd beïnvloed door de Hudson River School, een groep Amerikaanse landschapsschilders die bekend stonden om hun gedetailleerde, romantische landschappen. De schilders van het Luminisme waren gericht op het weergeven van rustige, vaak idyllische landschappen met een focus op de subtiele effecten van licht en atmosfeer.
Belgisch Luminisme
Belgisch Luminisme daarentegen kwam voort uit het neo-impressionisme en pointillisme, die aan het eind van de 19e eeuw opkwamen. Deze stroming is sterk verbonden met het werk van Georges Seurat en Paul Signac, die stippen of puntjes van zuivere kleur gebruikten om licht en vorm te suggereren. In België ontwikkelde het Luminisme zich als een variant van het pointillisme, maar met een grotere nadruk op de weergave van licht en minder nadruk op strikt wetenschappelijke kleurtheorieën.
Kenmerken van het Amerikaans Luminisme
Gedetailleerde Precisie
Amerikaanse Luministische schilderijen staan bekend om hun gedetailleerde en bijna fotografische weergave van landschappen. Er is een nadruk op een nauwkeurige, realistische weergave van de natuur, met een bijna etherische kalmte.
Subtiel Licht
Het licht wordt vaak op een subtiele manier weergegeven, met zachte overgangen en reflecties, vooral in lucht en water. De schilderijen hebben vaak een serene en stille kwaliteit, met minimale beweging.
Lake George door John Frederick Kensett geschilderd tussen 1860 en 1869
Atmosferisch Perspectief
Het gebruik van atmosferisch perspectief is prominent, waarbij de illusie van diepte en ruimte wordt gecreëerd door het vervagen van details en het gebruik van lichtere tinten in de verte.
Rustige Landschappen
De onderwerpen zijn vaak idyllische, ongerepte landschappen, zoals rivieren, meren en kustlijnen. De composities zijn meestal eenvoudig en gericht op het creëren van een gevoel van kalmte en tijdloosheid.
Minder Beweging
De schilderijen bevatten zelden dramatische bewegingen of menselijke activiteit, wat bijdraagt aan hun serene en contemplatieve karakter.
Boston Harbor door Fitz Henry Lane uit 1854
Belangrijke kunstenaars en hun werk van het Amerikaanse Luminisme
Fitz Henry Lane:
Een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het Amerikaanse Luminisme. Zijn schilderij "Boston Harbor" (1854) is een iconisch voorbeeld van de subtiele licht- en schaduweffecten die hij wist te bereiken.
John Frederick Kensett:
Kensett was bekend om zijn serene, bijna meditatieve landschappen. Zijn werk "Lake George" (1860–1869) toont zijn meesterschap in het weergeven van kalm water en zachte lichtinval.
Kenmerken van het Belgisch Luminisme
Kleur en Licht
Belgisch Luminisme legt de nadruk op het gebruik van zuivere kleuren en het effect van licht op deze kleuren. Kunstenaars gebruikten vaak korte penseelstreken of stippen om het effect van trillend, stralend licht te creëren.
Decoratieve Kwaliteit
Door de invloed van het pointillisme hebben Belgische Luministische schilderijen vaak een meer decoratieve kwaliteit, waarbij de opbouw van het schilderij belangrijker is dan een exacte weergave van de natuur.
Expressie van Licht
Het licht wordt meer expressief en intens weergegeven dan in het Amerikaanse Luminisme, met een grotere nadruk op de interactie tussen licht en kleur.
The Reading door Thëo van Rysselberghe uit 1903
Dynamische Lichtspelen
In de Belgische variant is er vaak meer aandacht voor het spel van licht in verschillende settings, zoals in het zonlicht dat door bomen valt of op het water weerkaatst. De onderwerpen kunnen variëren van landschappen tot stadsgezichten en scènes uit het dagelijks leven.
Vibrerende Composities
De composities zijn vaak dynamischer, met een focus op de levendigheid van het licht en de kleurinteracties, wat resulteert in een meer vibrerende, soms bijna abstracte uitstraling.
Plage à Heist door Georges Lemmen uit 1891
Belangrijke kunstenaars en hun werk van het Belgisch Luminisme
Théo van Rysselberghe:
Een sleutelfiguur in het Belgische Luminisme, Van Rysselberghe was sterk beïnvloed door het pointillisme, maar hij legde meer nadruk op de effecten van licht. Zijn werk "The Reading" (1903) is een prachtig voorbeeld van hoe hij licht en kleur gebruikte om sfeer te creëren.
Emile Claus
Claus wordt vaak gezien als de grondlegger van het Belgische Luminisme. Zijn schilderij "De ijsvogels" (1891) toont zijn karakteristieke gebruik van licht om de zachtheid van het landschap en de atmosferische effecten weer te geven.
Georges Lemmen
Lemmen's werk "Plage à Heist" (1891) is een mooi voorbeeld van de Belgische variant van Luminisme, waarbij hij puntige penseelstreken gebruikte om licht en kleur in een bijna vibrerende harmonie te brengen.