De gele Christus door Paul Gauguin uit 1889
Cloisonnisme
Periode: 1888 tot 1904
Cloisonnisme is een kunststroming die zich ontwikkelde aan het einde van de 19e eeuw in Frankrijk, een tijd waarin veel kunstenaars experimenteerden met nieuwe manieren om kleur en vorm uit te drukken. Deze stijl is nauw verbonden met het symbolisme en is een reactie op het impressionisme, dat zich meer richtte op de weergave van licht en atmosferische effecten.
He Cloisonnisme verwijst naar een stijl waarin kleurvlakken duidelijk worden gescheiden door donkere contourlijnen, vergelijkbaar met de metalen strips in cloisonné ( een soort glazuurtechniek). Dit zorgt voor een decoratief en vereenvoudigd effect, waarbij de nadruk ligt op de zuiverheid van kleur en de expressieve kracht van vormen, in plaats van op realistische details of natuurlijke overgangen.
Ontstaan en betekenis van de term Cloisonnisme
De term "Cloisonnisme" werd voor het eerst gebruikt in 1888 door de Franse kunstcriticus Édouard Dujardin. Hij gebruikte het om de schilderstijl te beschrijven die werd toegepast door kunstenaars zoals Paul Gauguin en Émile Bernard. De term is afgeleid van het woord "cloisonné," een techniek die oorspronkelijk in de decoratieve kunst werd gebruikt, met name in emailwerk. Cloisonné is een proces waarbij metalen strips worden gebruikt om compartimenten of "kamers" (cloisons) te creëren, waarin vervolgens verschillende kleuren emaille worden aangebracht. De strips zorgen ervoor dat de kleuren gescheiden blijven en niet in elkaar overlopen.
Deze beweging heeft een grote invloed op de hedendaagse schilderkunst. Je ziet het terug in de Moderne Kunst, Pop Art of Striptekeningen.
Kenmerken van het Cloisonnisme
Afgescheiden kleurvlakken
Cloisonnistische werken bevatten grote, effen kleurvlakken die duidelijk van elkaar zijn gescheiden door donkere lijnen of omtrekken. Deze lijnen lijken op de metalen draden in cloisonné-emailwerk, die verschillende vlakken van kleur scheiden.
Vermindering van details
Details worden vaak sterk vereenvoudigd of zelfs helemaal weggelaten, waardoor de nadruk ligt op de zuiverheid van kleur en vorm.
Boekweit oogsters door Émile Bernard uit 1888
Decoratieve stijl
De stijl heeft een sterke decoratieve kwaliteit, met patronen en composities die doen denken aan glas-in-lood of andere toegepaste kunsten.
Invloed van primitieve en niet-westerse kunst
Cloisonnisme werd beïnvloed door Japanse prenten (ukiyo-e), middeleeuwse glas-in-loodramen, en de vroege schilderkunst uit andere culturen, wat bijdroeg aan de vereenvoudigde vormen en intense kleuren.
Het uittrekken van Vlas door Meijer de Haan uit 1889
Belangrijke kunstenaars en hun werk
Paul Gauguin:
Paul Gauguin wordt beschouwd als een van de belangrijkste figuren in de ontwikkeling van het Cloisonnisme. Hij gebruikte deze stijl om zijn werken een symbolische en spirituele lading te geven. Door het gebruik van niet-naturalistische kleuren en duidelijke contouren wist hij de emotionele intensiteit van zijn onderwerpen te benadrukken. In werken als "La Vision après le Sermon" en "Yellow Christ" gebruikte hij gedurfde kleuren en vereenvoudigde vormen om een gevoel van transcendentie en innerlijke visioenen over te brengen, wat kenmerkend is voor het Cloisonnisme.
Émile Bernard:
Émile Bernard speelde een cruciale rol in de ontwikkeling van het Cloisonnisme. Hij was een pionier in het toepassen van deze stijl, waarin hij grote, vlakke kleurvlakken combineerde met zware contourlijnen om de essentie van zijn onderwerpen te vangen. Zijn werken zoals "Breton Women in the Meadow" en "Madeline in the Bois d'Amour" zijn uitstekende voorbeelden van hoe hij deze techniek gebruikte om zowel een decoratief als symbolisch effect te creëren, wat een belangrijke invloed had op zijn tijdgenoten, waaronder Gauguin.
Louis Anquetin:
Louis Anquetin was een vroege beoefenaar van het Cloisonnisme en wordt vaak genoemd als een van de belangrijkste beïnvloeders van de stijl. Zijn werken, zoals "Avenue de Clichy" en "De lezende vrouw" tonen zijn interesse in het gebruik van gedurfde contouren en levendige kleuren om de dynamiek van het stadsleven vast te leggen. Anquetin's aanpak legde de basis voor het decoratieve aspect van Cloisonnisme en beïnvloedde zowel Gauguin als Bernard in hun artistieke ontwikkeling.
Vincent van Gogh:
Hoewel Vincent van Gogh niet strikt als een Cloisonnistische schilder wordt beschouwd, vertonen sommige van zijn werken duidelijke invloeden van deze stijl. Van Gogh's gebruik van zware contouren en intense kleurvlakken in werken zoals "La Berceuse" en "The Red Vineyard" reflecteren de invloed van zijn contacten met Gauguin en Bernard. Zijn schilderijen tonen een sterke emotionele lading, versterkt door de vereenvoudigde vormen en expressieve kleuren, wat aansluit bij de principes van Cloisonnisme.
Meijer de Haan:
Een Nederlandse schilder die in zijn eigen land niet veel positieve reacties ontving. Hij verhuisde naar Frankrijk in 1888. Daar ging hij samen met Gauguinnaar Pont-Aven in Bretagne, waar zijn schilderstijl onder invloed van de School van Pont-Aven (Les Nabis) radicaal veranderde. Hij ontwikkelde zich in de richting van het Cloisonnisme, met grote kleurvlakken en scherpe contourlijnen. Een van zijn belangrijke werken uit die periode is "Het uittrekken van Vlas" uit 1889.