De Dood van Sint Anna door Andrea Sacchi
Classicisme
Periode: 1650 tot 1830
Het Classicisme in de schilderkunst, dat bloeide vanaf de 17e eeuw en doorliep in de 18e eeuw, was een kunststroming die zich richtte op harmonie, orde en rationaliteit, geïnspireerd door de kunst en cultuur van de klassieke oudheid (Griekenland en Rome). De klassieke idealen van evenwicht, proportie en eenvoud stonden centraal, en kunstenaars streefden naar een verfijnde en heldere stijl die rust en waardigheid uitstraalde.
Classicisme heeft de kunstwereld diepgaand beïnvloed door zijn nadruk op intellect, orde en moraliteit. Het was een reactie op de emotionele intensiteit van de Barok en bood een gestructureerde, verheven stijl die tot ver in de 19e eeuw invloedrijk bleef. De neoklassieke beweging, die het classicisme voortzette, speelde een belangrijke rol in de kunstwereld tot aan de opkomst van romantiek en realisme.
Belangrijke regio's voor het Classicisme
Classicisme in Frankrijk
Classicisme bloeide vooral in Frankrijk, waar kunstenaars als Poussin en later David de klassieke idealen omarmden en verbeeldden. Dit zorgde voor een sterke traditie van neoklassieke kunst die in de late 18e en vroege 19e eeuw een grote rol speelde, vooral tijdens de Franse Revolutie en de tijd van Napoleon.
Classicisme in Italië en Spanje
In Italië en Spanje ontwikkelde het classicisme zich naast de barok, en was het vaak een tegengeluid tegen de overdaad van de barokke stijl. Italiaanse schilders zoals Guido Reni en Domenichino volgden klassieke principes, en in Spanje werd classicisme gecombineerd met lokale tradities.
Kenmerken van Classicisme
Inspiratie uit de Klassieke Oudheid
Classicistische schilders lieten zich inspireren door de kunst, mythologie en filosofie van de oude Grieken en Romeinen. Ze gebruikten vaak thema's uit de klassieke geschiedenis en mythologie, zoals heroïsche figuren en belangrijke historische gebeurtenissen.
De idealisering van het menselijk lichaam, net zoals in de klassieke beeldhouwkunst, was een belangrijk aspect van hun werk.
Symmetrie en Evenwicht
Composities in de classicistische schilderkunst zijn meestal streng geordend en symmetrisch. Er wordt veel aandacht besteed aan balans en harmonie, wat bijdraagt aan een gevoel van rust en helderheid in de schilderijen.
De figuren zijn vaak in een duidelijke, geordende opstelling geplaatst, waardoor het schilderij een gestructureerd en overzichtelijk geheel vormt.
Et in Arcadia ego door Nicolas Poussin
Heldere Lijnen en Vormen
Een ander kenmerk is het gebruik van duidelijke contouren en strakke lijnen, wat zorgt voor een nauwkeurige weergave van de vormen en details. De schilderijen hebben een precieze en gedisciplineerde uitstraling.
In tegenstelling tot de levendige en vrije penseelstreken van bijvoorbeeld de Barok, zijn de penseelstreken in het classicisme vaak glad en zorgvuldig uitgevoerd.
Emotionele Beheersing:
Hoewel emoties wel worden getoond in de classicistische schilderkunst, zijn ze vaak beheerst en ingetogen. De nadruk ligt op de verhevenheid van de mens en de heldhaftige idealen, zonder overdrijving of dramatische uitbarstingen.
De figuren tonen vaak morele deugden zoals moed, plicht en zelfopoffering, in lijn met de klassieke heldenverhalen.
Verhaal en Moraal
Classicistische schilderijen hadden vaak een didactisch doel en vertelden verhalen die bedoeld waren om de kijker te onderwijzen of te moraliseren. Deze verhalen kwamen uit de klassieke literatuur, Bijbelse teksten, of de geschiedenis.
De schilderijen droegen vaak een morele boodschap uit, zoals de verheffing van plicht, eer, of het belang van rechtvaardigheid.
De dood van Marat door Jacques-Louis David
Belangrijke kunstenaars en hun werk
Nicolas Poussin (1594-1665):
Poussin wordt beschouwd als een van de grondleggers van het classicisme in de schilderkunst. Zijn werk, zoals De Dood van Germanicus en Et in Arcadia Ego, combineerde klassieke onderwerpen met een strakke, ordelijke compositie en emotionele beheersing. Poussin benadrukte intellectuele inhoud en moraliteit in zijn werken.
Jacques-Louis David (1748-1825):
David was een sleutelfiguur in de laat-18e-eeuwse neoklassieke beweging. Zijn schilderijen, zoals De Eed van de Horatii en De Dood van Marat, weerspiegelden zijn verlangen om de morele idealen van de Franse Revolutie te versterken. Hij gebruikte een heldere, scherpe stijl en klassieke thema's om politieke en ethische boodschappen over te brengen.
Jean-Auguste-Dominique Ingres (1780-1867):
Ingres wordt vaak beschouwd als de erfgenaam van David en de belichaming van de neoklassieke schilderkunst in de 19e eeuw. Zijn werken, zoals La Grande Odalisque en Portret van Napoleon op zijn Keizerlijke Troon, combineren klassieke idealen met een obsessie voor lijn en vorm, resulterend in een strakke, verfijnde stijl.
Andrea Sacchi (1599-1661):
Sacchi was een Italiaanse schilder die een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het classicisme in Italië werd. Zijn werk legde de nadruk op eenvoud en balans, zoals te zien is in schilderijen als De Dood van Sint Anna.