Het blauwe paard door Franz Marc uit 1911
Expressionisme
Periode: 1905 tot 1930
Het Expressionisme is een kunststroming die ontstond aan het begin van de 20e eeuw. Het verspreidde zich snel over Europa. Het was een reactie op de rationaliteit en het objectivisme van eerdere stromingen zoals het Impressionisme en het Realisme. Het Expressionisme benadrukte het uiten van emoties en subjectieve ervaringen boven het weergeven van de werkelijkheid zoals die is.
Het Expressionisme ontwikkelde zich in een periode van grote maatschappelijke veranderingen, waaronder industrialisatie, urbanisatie en politieke onrust. Deze turbulente tijdsgeest beïnvloedde kunstenaars, die hun innerlijke emoties en visies wilden uitdrukken op een directe en intense manier.
Het Expressionisme kwam op in Duitsland en kent verschillende stromingen zoals:
- Die Brücke (De Brug)
- Der Blaue Reiter (De Blauwe Ruiter)
- Het Noordelijk Expressionisme
De Brücke
Deze groep werd opgericht in Dresden door kunstenaars zoals Ernst Ludwig Kirchner, Erich Heckel, en Karl Schmidt-Rottluff. Hun werk kenmerkt zich door sterke, soms ruwe penseelstreken, levendige kleuren, en een directe expressie van innerlijke emoties. Thema’s zijn vaak stedelijke scènes, naakten, en het leven van de moderne mens.
Der Blaue Reiter
Deze groep was actief in München en omvatte onder andere Wassily Kandinsky, Franz Marc, en Paul Klee. Hun werk is vaak abstracter en spiritueler dan dat van Die Brücke, met een focus op het symbolisme en het innerlijke spirituele leven. Ze experimenteerden met kleur en vorm op een manier die uiteindelijk zou leiden tot abstracte kunst.
Het Noordelijk Expressionisme
In Scandinavië en Nederland ontstonden er eigen expressionistische stromingen, beïnvloed door maar ook verschillend van de Duitse bewegingen. Kunstenaars zoals Edvard Munch en de leden van de Deense groep Cobra hebben expressionistische elementen in hun werk verwerkt.
Kenmerken van het Expressionisme
Subjectiviteit en Emotie
In plaats van de werkelijkheid objectief weer te geven, probeerden expressionistische kunstenaars hun eigen emoties en subjectieve percepties van de wereld te schilderen. Dit leidde tot het gebruik van intense kleuren, vervormde vormen, en een vrije, vaak agressieve schilderstijl.
De Vossen door Franz Marc uit 1913
De Schreeuw door Edvard Munch uit 1893
Kleuren en Vormen
Kleuren werden vaak onrealistisch gebruikt om emoties over te brengen. Vormen en proporties waren vaak vervormd of overdreven om de expressie te versterken.
Dramatiek en Intensiteit
Er is een sterke focus op dramatische en vaak sombere onderwerpen, zoals eenzaamheid, angst, en vervreemding, die de onrust van de tijd reflecteren.
Afwijzing van Traditie
Expressionisten verwierpen de traditionele regels van perspectief en compositie ten gunste van spontane en intuïtieve creatie.
Een video over Improvisatie 28 door Kandinsky uit 1912
Zelf portret met opgetrokken naakte schouder door Egon Schiele uit 1912
Belangrijke kunstenaars en hun werk
Edvard Munch :
Hoewel Munch vaak als een voorloper van het expressionisme wordt beschouwd, is zijn werk sterk beïnvloed door de emotionele intensiteit die kenmerkend is voor deze stroming. "De Schreeuw" (1893) is een van zijn belangrijkste werken en is een icoon van het angstgevoel en de existentiële wanhoop van de moderne mens.
Ernst Ludwig Kirchner :
Kirchner was een van de oprichters van Die Brücke en speelde een cruciale rol in het ontwikkelen van de expressionistische stijl. "Straat, Berlijn" (1913) is een van zijn belangrijkste werken. Dit schilderij toont de vervreemding en isolatie van het moderne stadsleven, met vervormde figuren en schelle kleuren.
Wassily Kandinsky:
Kadinsky was een leidende figuur binnen Der Blaue Reiter en een pionier in abstracte kunst. "Improvisatie 28" is een abstracte werk van hem waarin Kandinsky's zijn visie op de spirituele kracht van kunst tot uitdrukking bracht
Franz Marc:
Als lid van Der Blaue Reiter richtte Marc zich op het symbolische gebruik van kleur en vorm, vaak met dieren als onderwerp. Een van zijn belangrijkste werken is "De Blauwe Hengst" (1911). Marc gebruikte felle kleuren en dierlijke symboliek om de innerlijke wereld van emoties te verkennen.
Egon Schiele:
Egon Schiele's werken zijn expressionistisch, gekenmerkt door krachtige, hoekige lijnen en vervreemdende kleurtoepassing, wat zijn figuren vaak ongemakkelijk en schokkend maakt. Zijn zelfportretten, centraal in zijn oeuvre, worden gekenmerkt door hun rauwe, exhibitionistische aard en intense emotionele expressie.